[374] (ก) ยสฺส ปญฺญินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ปญฺญินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ ญาณสมฺปยุตฺตานํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ปญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ปญฺญินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

สพฺเพสํ จิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ ญาณวิปฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ นิโรธสมาปนฺนานํ อสญฺญสตฺตานํ เตสํ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ , โน จ เตสํ ปญฺญินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ ญาณสมฺปยุตฺตานํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ปญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ (ปญฺญินฺทฺริยมูลกํ)

(ข) อนุโลมโอกาโส

[375] ยตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตตฺถ โสตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?…เป.…ฯ

(ค) อนุโลมปุคฺคโลกาสา

[376] (ก) ยสฺส ยตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ โสตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ โสตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ โสตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ โสตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

ปญฺจโวการา จวนฺตานํ อจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ โสตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ โสตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ อจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เย จ ปุริสา เอเตเนว ภาเวน กติจิ ภเว ทสฺเสตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ อจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ ยา จ อิตฺถิโย เอเตเนว ภาเวน กติจิ ภเว ทสฺเสตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ ตาสํ อุปปชฺชนฺตีนํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ อจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

สพฺเพสํ จวนฺตานํ อจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ , โน จ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ เย จ สจกฺขุกา อุเปกฺขาย อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

ปญฺจโวการา จวนฺตานํ อจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ เย จ สจกฺขุกา โสมนสฺเสน อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

ปญฺจโวการา จวนฺตานํ อจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ อรูปานํ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

ยสฺส ยตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… ปญฺญินฺทฺริยํ…เป.… มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ยสฺส วา ปน ยตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

ปญฺจโวการา จวนฺตานํ อจกฺขุกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ อรูปานํ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ (จกฺขุนฺทฺริยมูลกํ)

[377] (ก) ยสฺส ยตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เย จ ปุริสา เอเตเนว ภาเวน กติจิ ภเว ทสฺเสตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ อฆานกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ ยา จ อิตฺถิโย เอเตเนว ภาเวน กติจิ ภเว ทสฺเสตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ ตาสํ อุปปชฺชนฺตีนํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ อฆานกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

สพฺเพสํ จวนฺตานํ อฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เย จ สฆานกา อุเปกฺขาย อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ อฆานกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เย จ สฆานกา โสมนสฺเสน อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ อฆานกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ อรูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

ยสฺส ยตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… ปญฺญินฺทฺริยํ…เป.… มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ยสฺส วา ปน ยตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ อฆานกานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ อรูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ฆานินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ (ฆานินฺทฺริยมูลกํ)

[378] (ก) ยสฺส ยตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ยา จ อิตฺถิโย เอเตเนว ภาเวน กติจิ ภเว ทสฺเสตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ ตาสํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ ตาสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตราสํ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ น อิตฺถีนํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ ตาสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตราสํ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ น อิตฺถีนํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ อรูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ยา จ อิตฺถิโย อุเปกฺขาย อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ ตาสํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ ตาสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตราสํ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ น อิตฺถีนํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ยา จ อิตฺถิโย โสมนสฺเสน อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ ตาสํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ ตาสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

อิตราสํ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ น อิตฺถีนํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ อรูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

ยสฺส ยตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… ปญฺญินฺทฺริยํ…เป.… มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ , โน จ ตาสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตราสํ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ยสฺส วา ปน ยตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ น อิตฺถีนํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ อรูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ อิตฺถีนํ อุปปชฺชนฺตีนํ ตาสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ (อิตฺถินฺทฺริยมูลกํ)

[379] (ก) ยสฺส ยตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ น ปุริสานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ อรูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เย จ ปุริสา อุเปกฺขาย อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ น ปุริสานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เย จ ปุริสา โสมนสฺเสน อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ น ปุริสานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ อรูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

ยสฺส ยตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… ปญฺญินฺทฺริยํ…เป.… มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ยสฺส วา ปน ยตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

กามาวจรา จวนฺตานํ น ปุริสานํ กามาวจรํ อุปปชฺชนฺตานํ รูปาวจรานํ อรูปาวจรานํ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ ปุริสานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ (ปุริสินฺทฺริยมูลกํ)

[380] (ก) ยสฺส ยตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ ยสฺส จิตฺตสฺส อนนฺตรา อุเปกฺขาสมฺปยุตฺตปจฺฉิมจิตฺตํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส จิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ อสญฺญสตฺตํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ จตุโวการํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต จิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

จตุโวการา ปญฺจโวการา จวนฺตานํ ปวตฺเต จิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ฯ จตุโวการํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต จิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ ยสฺส จิตฺตสฺส อนนฺตรา โสมนสฺสสมฺปยุตฺตปจฺฉิมจิตฺตํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส จิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ อสญฺญสตฺตํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ จตุโวการํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต จิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

จตุโวการา ปญฺจโวการา จวนฺตานํ ปวตฺเต จิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ จตุโวการํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต จิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

ยสฺส ยตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… ปญฺญินฺทฺริยํ…เป.… มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ อสญฺญสตฺตํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ จตุโวการํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต จิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ยสฺส วา ปน ยตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

จตุโวการา ปญฺจโวการา จวนฺตานํ ปวตฺเต จิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ จตุโวการํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต จิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ (ชีวิตินฺทฺริยมูลกํ)

[381] (ก) ยสฺส ยตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

โสมนสฺสสมฺปยุตฺตปจฺฉิมจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ ยสฺส จิตฺตสฺส อนนฺตรา โสมนสฺสสมฺปยุตฺตปจฺฉิมจิตฺตํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส จิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ โสมนสฺเสน อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต โสมนสฺสสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

สพฺเพสํ จิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ โสมนสฺสวิปฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ โสมนสฺเสน อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต โสมนสฺสสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ

ยสฺส ยตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… ปญฺญินฺทฺริยํ…เป.… มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

โสมนสฺสสมฺปยุตฺตปจฺฉิมจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ โสมนสฺเสน อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต โสมนสฺสสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ยสฺส วา ปน ยตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

สพฺเพสํ จิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ โสมนสฺสวิปฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ โสมนสฺเสน อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต โสมนสฺสสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ (โสมนสฺสินฺทฺริยมูลกํ)

[382] ยสฺส ยตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… ปญฺญินฺทฺริยํ…เป.… มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

อุเปกฺขาสมฺปยุตฺตปจฺฉิมจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ อุเปกฺขาย อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต อุเปกฺขาสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ยสฺส วา ปน ยตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

สพฺเพสํ จิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ อุเปกฺขาวิปฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ อุเปกฺขาย อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต อุเปกฺขาสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ (อุเปกฺขินฺทฺริยมูลกํ)

[383] ยสฺส ยตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ ปญฺญินฺทฺริยํ…เป.… มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ สเหตุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต สทฺธาสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ยสฺส วา ปน ยตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

สพฺเพสํ จิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ สทฺธาวิปฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ สเหตุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต สทฺธาสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ สทฺธินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ (สทฺธินฺทฺริยมูลกํ)

[384] (ก) ยสฺส ยตฺถ ปญฺญินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

ปจฺฉิมจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ ปญฺญินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ ญาณสมฺปยุตฺตานํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ ปญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส ตตฺถ ปญฺญินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ?

สพฺเพสํ จิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ ญาณวิปฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ตตฺถ ปญฺญินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชติฯ ญาณสมฺปยุตฺตานํ อุปปชฺชนฺตานํ ปวตฺเต ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตสํ ตตฺถ มนินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ปญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติฯ (ปญฺญินฺทฺริยมูลกํ)

(ฆ) ปจฺจนีกปุคฺคโล

[385] (ก) ยสฺส จกฺขุนฺทฺริยํ น อุปฺปชฺชติ ตสฺส โสตินฺทฺริยํ น อุปฺปชฺชิสฺสตีติ?

สพฺเพสํ จวนฺตานํ อจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ จกฺขุนฺทฺริยํ น อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ โสตินฺทฺริยํ น อุปฺปชฺชิสฺสติฯ ปญฺจโวกาเร ปรินิพฺพนฺตานํ อรูเป ปจฺฉิมภวิกานํ เย จ อรูปํ อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ จวนฺตานํ เตสํ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ น อุปฺปชฺชติ โสตินฺทฺริยญฺจ น อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน โสตินฺทฺริยํ น อุปฺปชฺชิสฺสติ ตสฺส จกฺขุนฺทฺริยํ น อุปฺปชฺชตีติ?

ปจฺฉิมภวิกานํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานํ เย จ อรูปํ อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ โสตินฺทฺริยํ น อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ จกฺขุนฺทฺริยํ น อุปฺปชฺชติฯ